Kompozycja w filmie to rzecz szalenie istotna, często stanowiąca o wizualnym stylu reżysera czy operatora. Po zeszłomiesięcznym wprowadzeniu, w następnym odcinku Operacji Kino przyjrzę się m.in., co z filmem wspólnego ma… geometria.
Najprostszą z kompozycji jest oczywiście kompozycja centralna, w której główny temat kadru umiejscowiony jest w jego środku. Daje to silny efekt wizualny, ale, nieodpowiednio użyte, może wydawać się banalne.
Centralną kompozycję (oraz symetrię, jak widać na poniższym zestawie kadrów i o czym wspominałam w poprzedniej części cyklu) kocha Wes Anderson.
Kompozycję w kadrze można budować także na kształt którejś z figur geometrycznych.
Geometryczną kompozycję często stosował w swoich filmach Akira Kurosawa. Poniżej krótki wideoesej o jego filmie Zły śpi spokojnie.
W ramy obrazu można też wpisać naturalne bariery o różnym kształcie, które tworzą jakby „kadr w kadrze”.
Można stosować także nieco bardziej skomplikowane sposoby.
Złoty podział/złota proporcja (ang. golden ratio) – zasada polegająca na podziale odcinka na dwie części, w których stosunek części dłuższej do krótszej jest taki sam, jak całości do dłuższej.
Regułę te wykorzystuje tzw. złota spirala, którą można nałożyć na siatkę zbudowaną na zasadzie złotego podziału.
Występuje powszechnie w naturze, w proporcjach wielu roślin oraz muszli.
Stosowana jest również w architekturze, malarstwie czy fotografii.
Złoty podział to efektywna metoda komponowania scen i tworzenia estetycznie przyjemnych filmów. Podczas filmowania nakłada się na ujęcia siatkę zbudowaną na zasadzie złotego podziału i wpisuje się w nią złotą spiralę. Złoty podział dąży do skrzyżowania się ważnych przekątnych linii. Jest postrzegany jako podział najbardziej przyjemny dla ludzkiego oka.
Trójpodział (ang. rule of thirds) – polega na nałożeniu na kadr siatki składającej się z dwóch linii poziomych i dwóch linii pionowych. Dzielą one obraz na dziewięć równych części. Ważne w danej kompozycji elementy powinni być umiejscowione w mocnych punktach (czyli na przecięciu się tych linii) lub na którejś z tych linii.
Headroom – wolna przestrzeń między głową a górnym brzegiem kadru. Generalnie dba się, żeby rezerwa ta nie była ani za mała (wydaje się wtedy, że głowa wyślizgnie się zaraz zza kadru), ani za duża (co jest częstym błędem początkujących filmowców). Oczy umiejscawia się zazwyczaj na jednej z linii trójpodziału. Oczywiście duży headroom może być użyty rozmyślnie – jak w Idzie, w której bohaterowie wydają się dzięki temu jeszcze bardziej przytłoczeni i nieznaczący.
Lead room – wolna przestrzeń z przodu poruszającego się lub statycznego obiektu. Dobrze skomponowane ujęcia zostawiają trochę miejsca w kierunku, w który patrzą bohaterowie lub poruszają się przedmioty. Jeśli postać umiejscowiona jest po prawej stronie, rezerwa jest pozostawiona po lewej i vice versa.
W serialu Mr. Robot konsekwentnie łamane są zasady headroomu, lead roomu i, do pewnego stopnia, trójpodziału. Wszystko to uwypukla osamotnienie bohaterów.
W poprzednich odcinkach:
1. Wymiary kadru.
2. Kształt kadru.
3. Kadrowanie: kąt i poziom ustawienia kamery.
4. Kadrowanie: wysokość ustawienia kamery.
5. Kadrowanie: odległość kamery.
6. Kompozycja: rodzaje kompozycji.
